Πώς να βρίσκετε το «μέτρο» στο κάθε μουσικό κομμάτι

Όποιος ασχολείται έστω και λίγο με τη μουσική, σίγουρα γνωρίζει τι σημαίνει «μέτρο». Ο ορισμός λέει: «Κάθε μουσικό κομμάτι το χωρίζουμε σε μικρά μέρη ίσης αξίας (διάρκειας) που τα ονομάζουμε μέτρα. Την αξία του κάθε μέτρου τη γράφουμε στην αρχή του κομματιού υπό μορφή κλάσματος».

Πολύ ωραία. Όταν διαβάζουμε μια παρτιτούρα πρόκειται για κάτι σαφέστατο. Όταν όμως ακούμε ένα κομμάτι, πως θα ξέρουμε ποιο είναι το μέτρο του και από πού αρχίζει;

Κάντε ένα πείραμα: Βάλτε να ακούσετε ραδιόφωνο, CD, mp3 κλπ. Μπορείτε να καταλάβετε τι μέτρο είναι το κάθε κομμάτι και που ακριβώς είναι η αρχή του μέτρου;

Ένας εμπειρικός τρόπος για να εντοπίσουμε την αρχή του μέτρου είναι ο εξής:

Δεχόμαστε κατ’ αρχάς ως γενικό κανόνα ότι η πρώτη αξία του κάθε μέτρου είναι η πιο ισχυρή ως γενικό άκουσμα (ακόμη κι αν είναι παύση για κάποια όργανα). Με το ένστικτο αναζητούμε τα ισχυρά σημεία του ρυθμού. Αν για παράδειγμα χτυπούσατε το πόδι σας καθώς ακούτε το κομμάτι, αλλά σε αραιά διαστήματα, όχι συνεχώς ρυθμικά, σε ποια σημεία θα το χτυπούσατε; Τα μέρη που χωρίζετε το κομμάτι με το χτύπημα του ποδιού σας είναι ίσα; Αν ναι τότε κατά 99% τα σημεία που χτυπάτε το πόδι σας είναι οι αρχές των μέτρων.
Αφού εντοπίσουμε την αρχή του μέτρου, μετράμε σε πόσα ίσα μέρη χωρίζεται το κάθε μέτρο, πόσες υποδιαιρέσεις ίσης χρονικής διάρκειας περιλαμβάνει. Για να το πετύχουμε αυτό, εστιαζόμαστε κυρίως στα ρυθμικά όργανα και στα όργανα συνοδείας, όχι στη φωνή και στα μελωδικά όργανα. Αν πάλι παίζει ένα μόνο όργανο, π.χ. ένα πιάνο ή μια κιθάρα, σκεφτόμαστε σε τι υποδιαιρέσεις θα θέλαμε να χωρίσουμε το κάθε μέτρο, ώστε να μας είναι περισσότερο κατανοητή η μελωδία που ακούμε. Έτσι θα προκύψει τελικά ένας αριθμός. Ο αριθμός των ίσων αξιών που περιλαμβάνει το μέτρο του κομματιού. Αυτός ο αριθμός είναι ο αριθμητής του μέτρου, που θα αναγράφει προφανώς και η παρτιτούρα.

Ο παρονομαστής στην πράξη δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο. Απλά δίνει το όνομα στον αριθμό των αξιών που περιλαμβάνει το μέτρο. Όμως αν θέλαμε θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τις αξίες διαφορετικά, χωρίς να αλλάξει το παραμικρό στο άκουσμα του κομματιού. Μόνο η γραφή στην παρτιτούρα θα άλλαζε. Π.χ. αν καταλήξαμε ότι το μέτρο του κομματιού μας έχει 5 ίσες χρονικές υποδιαιρέσεις, θα μπορούσε το μέτρο να είναι 5/8, 5/4, 5/2 κλπ. Και τα τρία αυτά μέτρα θα μπορούσαν να παιχθούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, μόνο που θα δίναμε διαφορετική σχέση των αξιών με το μετρονόμο. Για παράδειγμα θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε:

Οποιαδήποτε από τις παραπάνω ονομασίες θα ήταν σωστή, καθότι οι αξίες υποδηλώνουν σχετικούς χρόνους κι όχι απόλυτο χρόνο (δεν υποδηλώνουν δηλαδή συγκεκριμένη ταχύτητα).
Συνοψίζοντας: Εντοπίζουμε διαισθητικά την αρχή του μέτρου στο κομμάτι που ακούμε. Στη συνέχεια μετράμε πόσοι ίσοι χρόνοι διαιρούν το κάθε μέτρο κατά το γενικό ρυθμικό του άκουσμα. Ο αριθμός που προκύπτει είναι ο αριθμητής του μέτρου μας. Παρονομαστή πρακτικά βάζουμε ότι θέλουμε, ανάλογα πως θα θέλαμε να γραφόταν το κομμάτι σε μια παρτιτούρα.

Αλέξανδρος Φωτεινός
διευθυντής του Ελεύθερου Ωδείου

______________________________________

Με την  υποστήριξη του Ελεύθερου Ωδείου